Tüp bebek tedavisinin başarısını artırmak için hangi değişiklikler yapılmalı?

Tüp bebek tedavisinin başarısını artırmak için tedaviden önce diyet ve yaşam tarzında mutlaka değişiklikler yapılmalı HAZIRLAYAN Dr. Murat...

Tüp bebek tedavisinin başarısını artırmak için tedaviden önce diyet ve yaşam tarzında mutlaka değişiklikler yapılmalı

HAZIRLAYAN Dr. Murat Berksoy’un İstanbul’da sunduğu tüp bebek öncesi hazırlık tedavilerinin gebelik şansını artırıp artırmayacağına dair değerlendirme, onun tedavi yaklaşımı, kullandığı yöntemler ve bu yöntemlerin bilimsel dayanaklarına bağlıdır. Dr. Berksoy, Aile Hekimi uzmanı olarak bütüncül sağlık ve üreme sağlığı üzerine yoğunlaşmış, özellikle gebelik öncesi hazırlık, sperm ve yumurta kalitesi restorasyonu gibi alanlarda hizmet vermektedir. Dr. Berksoy’un tedavilerinin gebelik şansını artırma potansiyeli kanıta dayalı bilgiler ve mevcut kaynaklar ışığında gerçekleşmektedir.

Tüp bebek tedavisinde oosit kalitesinin iyileştirilmesi, başarı oranlarını artırmak için kritik öneme sahiptir.  Oosit kalitesini optimize etmek için

1. Antioksidan Zengini Diyet: 

Oksidatif stres oosit kalitesini olumsuz etkiler. Antioksidan açısından zengin diyetler (örneğin, C ve E vitaminleri, folat ve omega-3 yağ asitleri) oksidatif hasarı azaltabilir. Meyve, sebze, kuruyemiş ve balık açısından zengin bir Akdeniz diyeti, tüp bebek tedavi sonuçlarının iyileştirir. (Vujkovic ve diğerleri, 2010; Gaskins ve Chavarro, 2018).

Temel Besinler:

Folat: DNA sentezini ve onarımını destekler

Koenzim Q10 (CoQ10): Mitokondriyal işlevi artırır ( Xu ve ark., 2018).

Omega-3 Yağ Asitleri: İltihaplanmaya meğili azaltır ( Nehra ve ark., 2012).

Sağlıklı kilolara erişilmelidir: Obezite (BMI >30) ve düşük kilo durumu (BMI <18,5), daha düşük oosit kalitesi ve daha düşük tüp bebek başarı oranlarıyla bağlantılıdır. Dengeli beslenme ve egzersiz yoluyla 18,5–24,9'luk bir vücut kitle endeksi hedeflenmelidir (Dağ ve Dilbaz, 2015).

Sigara ve Alkolden Kaçınılmalıdır: Her ikisi de artan oksidatif stres ve düşük oosit kalitesiyle ilişkilidir. Tüp bebek tedavisinden en az 3 ay önce bırakılmalıdır (Van Voorhis ve ark., 1996).

 Kafeini Sınırlanmalıdır: Yüksek kafein alımı oosit olgunlaşmasını bozabilir. Kahveyi günlük 1-2 fincanla sınırlamak gerekir (Al-Saleh ve ark., 2010).

2. Takviyeler

 Myo-Inositol: Özellikle polikistik over sendromu olan kadınlarda insülin duyarlılığını ve oosit kalitesini iyileştirir. (Unfer ve ark., 2012).

Melatonin: Oksidatif stresi azaltarak ve mitokondriyal işlevi iyileştirerek oosit kalitesini artırır. (Tamura ve ark., 2017).

DHEA (Dehidroepiandrosteron): Yumurtalık rezervi azalmış kadınlara fayda sağlayabilir. (Wiser ve ark., 2010).

 D Vitamini: Eksiklik (<30 ng/mL) daha düşük tüp bebek başarısıyla bağlantılıdır. Optimal seviyelerine ulaşmak için takviye yapılması sonuçları iyileştirebilir (Özkan ve ark., 2010).

3. Tıbbi ve Klinik Yaklaşımlar

 Yumurtalık Uyarım Protokolleri: Kişiye özel protokoller özellikle zayıf yanıt verenlerde oosit verimini ve kalitesini optimize edebilir (Nargund ve ark., 2017).

Mitokondriyal Destekler: NAD öncülleri (nikotinamid mononükleotid) ile tedaviler oosit enerji metabolizmasını iyileştirmeyi amaçlamaktadır (Labarta ve ark., 2019).

İmplantasyon Öncesi Genetik Test (PGT): PGT-A, doğrudan oosit kalitesini iyileştirmese de, kromozomal olarak normal embriyoları belirleyebilir ve yaşa bağlı oosit aneuploidisini dolaylı olarak telafi edebilir (Munné ve ark., 2019).

 Altta Yatan Durumların Yönetimi:

PCOS: Metformin veya inositol takviyesi oosit kalitesini iyileştirebilir (Palomba ve ark., 2011).

 Endometriozis: Cerrahi veya tıbbi tedavi, iltihabı azaltarak oosit kalitesini iyileştirebilir (Sanchez ve ark., 2017).

4. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Egzersiz: Orta düzeyde egzersiz (günde 30 dakika, haftada 5 gün) insülin duyarlılığını iyileştirir ve oksidatif stresi azaltır. Hormon dengesini bozabilecek aşırı yüksek yoğunluklu egzersizden kaçınılmalıdır (Hakim ve ark., 2017).

Uyku: Yeterli uyku (gecede 7-8 saat) melatonin ve üreme hormonlarını düzenleyerek oosit sağlığını destekler (Klerman ve ark., 2013).

Stres Yönetimi: Kronik stres kortizolü yükselterek oosit kalitesini bozar. Dikkat, yoga veya danışmanlık yardımcı olabilir (Rooney ve Domar, 2018).

5. Yaş ve Zamanlama

 Yaş Kritiktir: Oosit kalitesi, artan aneuploidi ve azalan mitokondriyal fonksiyon nedeniyle 35 yaşından sonra önemli ölçüde düşer. Daha erken IVF döngüleri daha iyi sonuçlar verir (Franasiak ve ark., 2014).

 Toplama Zamanlaması: Foliküler boyuta ve östradiol seviyelerine göre oosit toplama zamanlamasını optimize etmek oosit olgunluğunu ve kalitesini iyileştirir (Bosch ve ark., 2020).

Kanıt Boşlukları ve Hususlar

 Bireysel Çeşitlilik: Takviyelere ve müdahalelere verilen yanıtlar değişir. Stratejileri kişiselleştirmek önemlidir.

Aşırı Takviyeden Kaçınılmalıdır: Aşırı antioksidan kullanımı doğal redoks dengesini bozabilir ve potansiyel olarak sonuçlara zarar verebilir (Agarwal ve diğerleri, 2012).

Akdeniz diyetini iyi seçenektir ve Tüp bebek tedavisinden 3-6 ay önce kişiye özgü hazırlık başlanmalıdır.

Yeterli uyku ve stres azaltma teknikleri yararlıdır.

 Antioksidan açısından zengin: Çilek, koyu yapraklı yeşillikler (ıspanak, kara lahana) ve renkli sebzeler yiyin.

 Sağlıklı yağlar: Avokado, zeytinyağı, kuruyemişler (özellikle ceviz) ve tohumlar (chia, keten, kabak) ekleyin. • Tam tahıllar: Kinoa, yulaf, karabuğday (özellikle glütene duyarlıysanız faydalıdır).

 Yağsız bitki bazlı proteinler: Mercimek, nohut, tofu ve tempeh.

 Trans yağları ve işlenmiş karbonhidratları sınırlayın: Bunlar insülin ve hormonal dengeyi olumsuz etkiler.

 Folat (sadece folik asit değil): DNA replikasyonunu ve yumurta kalitesini destekler.

 Kaynaklar: yapraklı yeşillikler, mercimek, turunçgiller

 D Vitamini: Hormon düzenlemesi ve implantasyon için gereklidir.

 Güneşe maruz kalın ve eksikse takviye alın.

CoQ10: Özellikle 35 yaş üstü kadınlarda yumurta kalitesini iyileştirdiği gösterilmiştir.

Omega-3 yağ asitleri: Anti-inflamatuar yolları ve embriyo gelişimini destekler.  Kaynaklar: ceviz, keten tohumu, yosun bazlı DHA takviyeleri

Demir: Özellikle bitki bazlı diyetlerde önemlidir.

Daha iyi emilim için demir açısından zengin yiyecekleri (baklagiller, tofu gibi) C vitamini açısından zengin yiyeceklerle birleştirin.

Aşırı kiloluysanız orta düzeyde kilo kaybı (%5-10 bile olsa) hormon dengesini iyileştirebilir.

b. Akıllıca Egzersiz Yapın

Yumurtlamayı bozabilecek ve vücudu strese sokabilecek aşırı yüksek yoğunluklu antrenmanlardan kaçınılmadır.

Geceleri 7-8 saat dinlendirici bir uyku yeterlidir. 

Hormonal ritimleri desteklemek için (özellikle yumurta kalitesini etkileyen melatonin) tutarlı saatlerde yatın ve uyanın.

c. Stres Yönetimi

 Yüksek kortizol seviyeleri üreme hormonlarını olumsuz etkileyebilir.

 Farkındalık uygulamalarını deneyin: yoga, meditasyon, akupunktur, günlük tutma.

d. Toksinlerden Kaçının

Endokrin bozuculara maruziyeti azaltın:

Gıda depolamak için plastik yerine cam veya paslanmaz çelik kullanın.

Pestisitlerden kaçının (mümkün olduğunda organik olanları seçin).

Kozmetiklerde ve ev temizleyicilerinde zararlı kimyasallar olup olmadığını kontrol edin (örneğin parabenler, ftalatlar).

Bu değişiklikleri IVF'den en az 3 ay önce yapmaya başlayın. Foliküllerin olgun yumurtalara dönüşmesi yaklaşık 90 gün sürer.

40 yaş üstü kısırlık tedavisinde tüp bebek tedavisinin başarısını artırmak için tedavi öncesi beslenme ve yaşam tarzında nasıl değişiklikler yapılabilir?

40 yaş üstü bireylerde tüp bebek (IVF) tedavisinin arttırılması için tedavi öncesinde beslenme ve yaşam tarzı değişikliği, yumurtanın, spermlerin (varsa) ve genel üreme biçimleri iyileştirilebilir. Bu bilgisayar en az 3-6 ay önce başlar, vücudunun adapte olması ve doğurganlık kişilerinin serbest olması için idealdir. Aşağıda kanıta dayalı, kısa ve öz bir rehber sunulmaktadır:

Beslenme değişiklikleri**

1. **Akdeniz Tipi Beslenme**:

- **Neden**: Antioksidanlar, sağlıklı yağlar ve mikro besin açısından zengin olan bu diyet, yumurta organları ve oksidatif stresi azaltır.

- **Ne Tüketilmeli**:

- Günde 5-7 adet meyve ve sebze (özellikle yaban mersini, yaprakları yaprakları, brokoli gibi).

- Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado, kuruyemişler, somon gibi omega-3 kaynakları).

- Tam kesintiler (kinoa, esmer pirinç, yulaf).

- Yağsız proteinler (balık, tavuk, baklagiller; kırmızı eti sınırla).

- **Nelerden Kaçınılması Gerekir**:

- İşlenmiş gıdalar, trans yağlar ve rafine şekerler (iltihabı artırabilir).

2. **Antioksidan Zengin Besinler**:

- **Neden**: Yaşlanan yumurtalar oksidatif hasara daha duyarlıdır. Antioksidanlar yumurtayı ve spermi korur.

- **Örnekler**: Yaban mersini, ıspanak, karalahana, bitter çikolata (%70+ kakao), yeşil çay, C ve E vitaminli yüksek gıdalar.

- **Takviyeler** (doktor evliliğiyla): Koenzim Q10 (CoQ10, 200-600 mg/gün), D vitamini (eksikse), folat (400-800 mcg/gün).

3. **Mikro Besinleri Optimize Et**:

- **D Vitamini**: Düşük seviyeler IVF korumasını azaltır. Kan seviyesi 30-50 ng/mL olmalıdır (test yaptırılmalı, gerekirse takviye yapılmalıdır).

- **Folat ve B Vitaminleri**: DNA sentezini ve yumurta gelişiminin sürdürülmesi.

- **Demir**: Eksiklik yumurtlamayı bozabilir, kontrol ettir.

- **Çinko ve Selenyum**: Yumurtalık fonksiyonu ve spermlerin saklanması.

4. **Kafein ve Alkole Sınır Köy**:

- **Kafein**: Günde 200 mg (1-2 fincan kahve) ile sınırlandırılır. Yüksek kafein implantasyonu düşebilir.

- **Alkol**: Tamamen bırakın veya en aza indir; orta düzeydeki tüketimi bile doğurganlığı bozabilir.

5. **Kan Şekerini Dengele**:

- **Neden**: 40 yaş üstünde yaygın olan insülin direnci, yumurtlama ve yumurta bozabilir.

- **Nasıl**: Düşük glisemik indeksli ürünler (tam aralıklar, baklagiller), karbonhidratları protein/yağ ile eşleştirme, şekerli içeceklerden kaçınır.

### **Yaşam Tarzı Değişiklikleri**

1. **Sağlıklı Kilo Hedefle**:

- **Neden**: Obezite (BKİ >30) ve zayıflık (BKİ <18.5) Tüp bebek tedavisinden vazgeçmek.

- **Nasıl**:

- BKİ 20-25 aralığa ulaşın (dengeli diyet ve egzersizle).

- Fazla kiloluysan haftada 0,5-1 kg yavaş kilo ver; şok diyetlerden kaçınmak.

- Zayıfsan, besin değeri yüksek gıdalarla kalori alımını artırır.

2. **Orta Düzey Egzersiz**:

- **Neden**: Kan değişimini artırır, stresi azaltır, hormonal dengeyi sağlar.

- **Nasıl**:

- Haftada 150 dakika orta düzey aerobik egzersizi (hızlı yürüyüş, bisiklet, koşu).

- Haftada 2-3 kez hafif kuvvet egzersizi (yoga, pilates).

- Aşırı yüksek egzersizden kaçınmak (yumurtlamayı bozabilir).

3. **Stres Yönetimi**:

- **Neden**: Kronik stres kortizolunu artırır, yumurtlama ve yumurtanın özgürlüğü bozar.

- **Nasıl**:

- Günde 10-15 dakika aralıklarla, değişiklik veya derin nefes egzersizi yapın.

- Akupunktur düşün (bazı çalışmalar IVF'de kanın arttığını gösteriyor).

- Düşük stresli hobiler veya gerekirse terapi.

4. **Uykuya Öncelik Ver**:

- **Neden**: Kötü uyku hormonal dengesini ve yumurta gelişimini bozar.

- **Nasıl**: Günde 7-9 saat uyu. Düzenli uyku programı, yatmadan önce ekran süresinin azalması, karanlık ve serin bir uyku ortamı yaratır.

5. **Çevresel Toksinlerden Kaçın**:

- **Neden**: BPA, ftalatlar ve pestisitler doğurganlığı bozabilir.

- **Nasıl**:

- Plastik yerine cam veya paslanmaz çelik kaplar kullanın.

- Mümkünse organik ürünler seçin (“Kirli Düzine” listesi için özellikle).

- Sigara ve pasif içicilikten uzak dur; Eğlence amaçlı süreleri kalır.

6. **Erkek Partnerler İçin (varsa)**:

- **Neden**: Sperm sağlığının azalması ve tüp bebek tedavisinin etkileri.

- **Nasıl**:

- Aynı beslenme kurallarını uygulayın (antioksidan açıdan zengin, Akdeniz diyeti).

- Testislerin aşırı ısınmasını önlemek için sıcak jakuzi, sauna ve dar kıyafetlerden kaçının.

- Çinko (15-30 mg/gün), selenyum (55-100 mcg/gün) ve CoQ10 durumunu düşünün.

- Alkol sınırlaması, sigarayı bırakma.

### **Ek Hususlar**

- **Doğurganlık Uzmanına Danış**: AMH, FSH, D vitaminleri, tiroid fonksiyonları gibi testlerle bireyselleştirilmiş plan yapısı. 40 yaş aralığındaki yumurta sayısı ve kalitesi azalır, bu nedenle kişiselleştirme kritiktir.

- **Zamanlama**: Yumurta gelişimi ~90 gün, spermin yenilenmesi ~60-70 gün alır; 3-6 ay önce değişiklikler

✎ Mutfağınızın olmazsa olmazı her ürün Karaca’da! Sosyal Sorumluluk Projesi