Çölyak hastalığında beslenmenin önemi

Günümüzde sıklıkla karşımıza çıkan glutensiz beslenmenin aslında gluten hassasiyeti olan bireylerde ve çölyak hastalarında kullanılan bir be...

Günümüzde sıklıkla karşımıza çıkan glutensiz beslenmenin aslında gluten hassasiyeti olan bireylerde ve çölyak hastalarında kullanılan bir beslenme türü olduğunu çoğunlukla atlamaktayız. 

Bu yazımızda genellikle çocukluk çağında kendini gösteren çölyak hastalığının ne olduğunu ve glutensiz nasıl beslenilmesi gerektiğinden bahsedeceğiz.

Çölyak Nedir?

Çölyak, genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde başlıca buğdaydaki gluten ve arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllardaki gluten benzeri diğer tahıl proteinlerine karşı kalıcı intolerans (alerji) olarak gelişen bir ince bağırsak hastalığıdır. Besinler emilemediği için aynı zamanda emilim bozukluğu hastalığı olarak adlandırılır. Bazen gebelik, doğum, viral enfeksiyonlar ve bazı duygusal stresler sonrasında hastalık ortaya çıkabilir veya ilk kez aktif hale geçebilir.

• Ülkemizde çölyak hastalarında tanı konma yaşı ortalama 5' tir.
• Anne sütünde gluten oldukça az ve hastalığa karşı koruyucu olması sebebiyle ilk 6 ay sadece anne sütü önerilmektedir. 8-12 aylık bebeklerde çölyak hastalığına daha sık rastlanmaktadır.
• Çölyak gelişiminde genetik faktörler %40 bireyi etkilemektedir.
• 2008 yılında yapılan bir araştırmaya göre glutenle tanışma zamanı da oldukça önemlidir. Bebeklik döneminde 6. ve 7. aylar arasında gluten içeren besinle tanışması gerekmektedir.

Glutensiz Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Yasak Besinler

• Arpa, buğday, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün (un, bulgur, irmik, makarna, şehriye, kuskus, kepek gibi).
• Süt; Maltlı süt, bazı çikolatalı sütler, bazı süt ürünü olmayan kremalar
• Et,tavuk, balık; hazır buğday, arpa, çavdar veya yulaf içeren etler, sebze suyunda konservelenmiş ton balığı
• Peynir; yulaf içeren herhangi bir peynir ürünü
• Patates ve diğer nişastalılar; bilinen şehriyeler, spagetti, makarna, buğday unu eklenmiş donmuş patates ürünleri
• Tahıl; buğday, yulaf, arpa ve çavdar içeren tüm kahvaltılıklar, kepek, buğday tohumu, ayıklanmış buğday, müsli
• Ekmekler; buğday, çavdar, arpa veya yulaf içeren tüm ekmekler UNLAR Buğday tohumu, kepek, buğday nişastası, buğday, çavdar, arpa veya yulaf içeren tüm unlar
• Sebzeler; kremalı sebzeler, sos içinde konservelenmiş sebzeler, fırınlanmış konservelenmiş fasulyeler, Bazı ticari hazırlanmış sebzeler ve salatalar
• Meyveler; hazırlanmış meyveler, bazı börek içleri, kuru üzüm ve hurma(un serpilerek kurutulmuş)
• Yağlar; bazı ticari salata sosları, buğday yağı, süt ürünü olmayan krema ürünleri, hazır et suyu ve soslar
• Çorbalar; çoğu konserve çorba ve çorba karışımı bulyon, bulyon tabletleri (sebze proteiniyle hazırlanmış)
• Tatlılar; ticari kek ve kurabiyeler, buğday, çavdar, yulaf veya arpayla yapılmış börekler, hazır karışımlar pudingler, dondurma külahlar, jöle
• Şekerler; ticari şekerler (buğday unu kaplı), aromalı şuruplar, şeker içeren malt aromaları
• İçecekler; Bira, arpa ve malt içerikli kahveler, gluten içerikli posaya sahip içecekler, Yulaf içerikli içecekler
• Diğer; açık salça tozu, kuru baharat karışımları et sosları, hardal, yaban turpu, soya sosu, tarçın, alkol bazlı tatlandırıcılar.

Tüketilebilen Besinler

Mısır, pirinç, patates, kestane unu, nohut unu, bezelye unu, bakla unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu. • Yumurta, reçel, bal, baharat ve bitki içermeyen meyve sirkesi, domates ve tuz içeren salça, kabuklu kuruyemiş (yerfıstığı, ay çekirdeği, kabak çekirdeği, badem vb; glüten içerdiği için paketlenmiş, işlenmiş, tuzlu kuruyemişler yasak)

• Beyaz ve kırmızı et (unlanmamış ve baharat katılmamış)
• Balık (unlanmamış, baharat katılmamış, taze veya dondurulmuş), kendi suyunda ya da yağında saklanan balık konservesi
• Midye, karides, yengeç vb. deniz ürünleri (unlanmamış, daha önce unlu gıdaların kızartıldığı yağda kızartılmamış)
• Tüm sebze ve meyveler
• Her tür bakliyat (kuru fasulye, mercimek, nohut, kırmızı ve yeşil mercimek, barbunya, soya fasulyesi, börülce vb.) ve bu bakliyatların unları
• Tüm katı ve sıvı yağ çeşitleri
• Tüm şeker çeşitleri (toz şeker, pudra şekeri, kahverengi şeker).
Yasak ve serbest olan besinlere göre bir beslenme programı oluşturularak çölyak hastalarının normal yaşamlarına devam etmesi sağlanabilmektedir.

Peki sizler çölyak hastalığına karşı nasıl bir beslenme yolu izliyorsunuz?

Dyt. Beyza Karabulut

✎ Mutfağınızın olmazsa olmazı her ürün Karaca’da! Sosyal Sorumluluk Projesi